ÇOĞUL EKİNİN (-LER,-LAR)GÖREVLERİ VE EKLENDİĞİ SÖZCÜKLERE KATTIĞI ANLAMLAR:-Ler,-lar eki eklendiği sözcüğe her zaman çoğul anlamı katmaz;farklı anlam ilgileri de katabilir. *Birazdan Zeynepler gelir.(Belirli bir aileyi belirtiyor) *Bu cami Karahanlılar döneminde kalma.(Sülale,soy anlamı katmış) Türkçede sıfatlar çoğul anlam verirse isimler çoğul eki almaz. Bu özellik genellikle belgisiz sıfatlarda görülür. Örneğin; “Geceye birçok davetliler katıldı.” cümlesinde “birçok” sıfatı çoğul bir anlam verdiği halde davetliler sözü de çoğul eki almıştır. Cümleden çoğul eki çıkarılmalıdır. Anlatımbozuklukları anlamsal (anlama dayalı) ve yapısal (yapıya dayalı) bozukluklar olmak üzere iki temel başlıkta incelenir. Anlamsal (Anlama Dayalı) Anlatım Bozuklukları. 1. Gereksiz Sözcük Kullanılması. İyi ve sağlam bir cümlede gereksiz sözcük bulunmaz. Cümlede gereksiz sözcüğün kullanılması, anlatım Bağlaçların kullanıldığı yerler, bağlaçların cümleye kattığı anlam, bağlaçların kullanım yerleri ve örnekler cümleler BAĞLAÇLARIN CÜMLEYE KAZANDIRDIĞI ANLAMLAR Bağlaçlar, cümle içinde çeşitli anlam ilgileri kurarlar. ♦ Ne pasta yaptı ne de börek, (hiçbirini yapmadı) ♦ Ya pasta yaptı ya da börek, (ikisinden birini) ♦ Pasta da yaptı börek de / Pasta ve Seniöyle görünce benim oldu dünyalar. -ler, -lar çoğul eki, varlıkların sayıca birden çok oldu-ğunu bildirmekle beraber cümleye farklı anlamlar da katar.Aşağıdaki cümlelerin hangisinde -ler, -lareki cümleye abartma anlamı katmıştır? sorunun cevabı "Seni öyle görünce benim oldu dünyalar" dır. Bu simple present tense cümlesinden soru kelimesi olan "what" çıkarılırsa basit bir soru cümlesi elde edildiği görülür. Ancak ne zaman ki cümleye bir soru kelimesi eklenir, o soru kelimesi mutlaka cümlenin başında kullanılır. unutmayınızzz!! Cümleyi soru yapan kısım soru kelimesi değildir. Yardımcı fiilin özneden önce 6evu. Çoğul eki veya çokluk eki, Türkçede bir ismin sayısal niceliğini artırmak amacıyla kullanılan -lar, -ler ekidir. Akademik alanda çoğul ekinin yerine çokluk eki terimi de yaygındır. Çoğul eki, özel isimlere eklendiği zaman kesmeyle ayrılmaz. Yani Türk’ler değil Türkler ifadesi doğrudur. Yine Aliler veya Ali Beyler derken de buradaki -ler eki ayrılmaz. Bunun istisnaları yazının devamında belirtilmiştir. Aynı zamanda çoğul eki fiillere gelmez. Fiillere gelen -lar, -ler eki üçüncü çoğul şahıs çokluk eki denildiğinde aklımıza ilk gelen -lar -ler ekidir. Bir yüz yıl geriye gittiğimizde çokluk kavramının başka eklerle karşılandığını görürüz. Bunlardan biri Arapça kökenli -at eki olup günümüzde bununla kullanılan kelimelerimizin sayısı azımsanmayacak ZülfikarSayılara gelen -lAr eki, sayı eğer rakam durumundaysa kesme işareti ile yazılmalıdır. 2’ler şeklindeki yazım buna örnektir. Ancak eğer sayıları yazı ile yazıyorsak kesme işareti kullanmayız. Örneğin ikiler kelimesindeki -lAr ekini ayrı -lar, -ler eki kullanmadan da çokluk yapmak mümkündür. Çünkü bazı kelimelerin anlamları kendiliğinden çoğuldur. Bu tarz isimlere topluluk adı denir. Örneğin ordu kelimesi herhangi bir ek almamıştır. Fakat birden fazla insanın içerisinde yer aldığı bir topluluğu ifade Göktürkçe betiklerde ve Eski Uygur Türkçesi metinlerinde yani Eski Türkçede -lar, -ler ekinden başka çokluk yapan ekler de vardır. Bu çokluk ekleri +An ve +İt biçimindedir eren “erler”, tigit “tiginler” vb. Ancak bu ekler zamanla kullanımdan eki, sadece isimlerin niceliğini artıran bir ek değildir. Nitekim bu ekin birçok işlevi vardır. Şimdi gelin bu işlevleri Çoğul Ekinin Cümleye Kattığı AnlamlarÇoğul eki yani çokluk eki, Türkçede on temel işleve sahiptir. Yani bu ekin tek işlevi bir nesnenin ya da durumun çok sayıda olduğunu belirtmek değildir. Ekin cümleye kattığı anlam ve işlevler şu şekilde sıralanabilirİsimlere gelir ve böylelikle geldiği kelimeden çok sayıda olduğunu bildirir evler, arabalar vb. Bu, ekin temel yılları ifade etmek için kullanılır. Nitekim Türkçede onluk yıllar bir kelime ile değil, çokluk eki ile yapılır 80’ler eki bazen belirsizlik veya yaklaşıklık amacı taşır. Örneğin “Bir zamanlar çok mutluydu.” cümlesinde ekin amacı belirsizlik ve soy isimleri yapar Aliler ve köken merkezli topluluk isimleri yapar Türkler, Araplar, İngilizler bildirmek için kullanılır Ahmet Beyler işlevi vardır Boğazlarım geliştirme yolları içerisinde yer alan sayıp dökme amacıyla kullanılır Covid-19 salgınında okullar, iş yerleri, kafeler, restoranlar konudaki sınırlı örnekler sıralandığında, bu örneklere yenilerinin de eklenmesinin mümkün olduğunu ima eder Bu topraklardan Nene Hatunlar, Yunus Emreler, Mevlânâlar ifadelerindeki, özellikle de günün vakitlerindeki, tekrarı belirtmeye yarar Akşamları hep çay çokluk eki, özel isimlere eklendiğinde ayrılmaz. Nitekim bu ekten sonra gelen ekler de aynı şekilde bitişik bir yazıma sahiptir. Bununla birlikte Toros Dağları, Olimpiyat Oyunları gibi tamlamalara gelen ekler çokluk eki içermelerine rağmen çokluk ekinden sonra iyelik eki aldıkları için kesme işareti ile Beyler, Osmanlılar ve Türkler gibi kullanımlarda -lAr eki bitişiktir. Çekim ekleri içerisinde özel isimlere geldiğinde bitişik yazılan tek ek -lAr ekidir. Yine de bu durumun bazı istisnaları vardır. İstisnalar için “Toros Dağları nasıl yazılır?” bölümüne durumda doğru yazımlara şu örnekleri sıralayalımAhmet Beyler okula Avrupa yeni artık bir medeniyet inşası dün bize Oyunları’nı dört gözle Dağları’nı bir kağnı ile Toros Dağları nasıl yazılır?Toros Dağları, Munzur Gözeleri gibi yapılarda her iki kelimenin de baş harfi büyük yazılır. Çünkü dağ, nehir ve ırmak gibi yer şekillerine dair adlar özel bir isimden sonra geldiklerinde büyük yazılır Alp Dağları, Ağrı Dağı, Toros Dağları, Tuz Gölü, Sakarya Irmağı Toros Dağları gibi tamlamalar her ne kadar çoğul eki alsa da bu tamlamalara gelen ekler kesme işareti ile ayrılır. Bu duruma TDK’nin sitesindeki Kâşgarlı Mahmud adlı metindeki şu cümleyi örnek verebiliriz1057 yılında yaşanan kanlı darbeden sonra kırk dokuz yaşında Pamir Dağları’ndaki sarp Muk geçidini aşıp ülkesinin sınırları dışına çıkan Kâşgarlı Mahmud, Türkistan bölgesini adım adım dolaşarak Türk toplulukları arasında yaşamaya Çoğul Ekinin Şahıs Eki ve İyelik Eki ile KarışmasıTürkçede çokluk ekleri, sıklıkla şahıs ve iyelik ekleri ile karışır. Çünkü bu ek, fonetik olarak bazı durumlarda bu eklerle aynı görünümdedir. Bu konuda dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardırYalnızca isimlere gelir. Fiillere gelmez. Fiillere gelen -lar, -ler eki çoğul eki değil şahıs ekidir. “Kapıyı hızlıca kapattılar.” cümlesindeki -lar eki, üçüncü çoğul şahıs bu ek, üçüncü çoğul şahıs iyelik eki ile de karışır. Onların evleri, dün akşamki yangında kül oldu. Yanan evdeki bu çocuklar, devlet tarafından koruma altına alındı. Bu örnekte -leri eki iyelik ekidir. Çünkü burada çok olan ev değil, evin içerisinde zaman ekinden önce isimden fiil yapan -la, -le eki geldiği zaman da dikkatli olmak gerekir. “Güzel bir gün bizi bekler.” cümlesindeki “ler” çoğul eki değildir. Burada isimden isim yapan -le eki ve -r geniş zaman eki birleştiği için sanki çoğul ekiymiş gibi gözükmektedir. Çokluk Eki ÖrnekleriÇokluk eki olan “-lar / -ler” isimlere çokluk anlamı kataram o ismin sayı bakımından birden fazla olduğunu Çoğul ekleri, bazı durumlarda cümleye farklı anlamlar da Tek bir ağacı ifade eder - Ağaçlar Birden fazla ağaçTerlik Tek bir terliği ifade eder - Terlikler Birden fazla terlikÖğrenci Tek bir öğrenciyi ifade eder. - Öğrenciler Birden fazla öğrenciOyuncak Tek bir oyuncağı anlatır - Oyuncaklar Birden fazla oyuncakKitap Tek bir kitabı karşılar - Kitaplar Birden fazla kitabı karşılarElbise Sayıca tek bir elbiseyi karşılar. - Elbiseler Sayıca birden fazla elbiseyi karşılarÇokluk Ekinin Cümle İçerisinde Kullanım ÖrneğiÇocuğun kalemleri yere düştü. Kalemleri dediği için birden fazla kalem olduğunu anlıyoruzHayallerim su gibi akıp gitti. Hayallerim demek birden fazla hayalim olduğunu gösterir.Kapıları kapatalım. Birden fazla kapı Çokluk Elinin Cümleye Kattığı AnlamlarMillet anlamı katabilir Türkler, İngilizler, Japonlar. Türkler buraya gelebilir.Yaklaşık anlamı katabilir Beş yaşlarında bir çocuğu anlamı katabilir Bu akşam Ahmet’ler buraya gelecek. Ahmet ve ailesi“Her” anlamı katabilir Akşamları mutlaka spor anlamı katabilir Ateşler içinde anlamı katabilir Bu coğrafyada Fatihler, Yavuzlar bitmez. Fatih gibiler, Yavuz gibiler eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar > kelime türleri, sözcük türleri ile ilgili konu anlatımlar İSİMLERDE KÜÇÜLTME -CIK,-CİK EKİ, ÖZELLİKLERİ TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM Küçük sözcüğünün yerine kullanılır. Bir varlığın küçüklüğü genel olarak “küçük, ufak, minik’ sözleriyle ifade edilir ama dilde çoğu zaman bu anlam aşağıdaki eklerle yapılır. Örnekler -küçük adam > adamcık -küçük çocuk > çocukcağız -küçük tepe > tepecik Serçecik, ne kadar da üşümüş. Küçük, sevimli, zavallı serçe ... Adamcağız, sığınacak yer arıyor. Zavallı adam... Arkada bir tepecik vardı. Küçük tepe ... Yavrucak neye uğradığını şaşırdı. Zavallı küçük yavru ... Anneciğim ... Teyzeciğim ... Babacığım ... sevgi anlamlı Uyarı Bu ekler her zaman küçültme anlamı vermez. Bazen sevgi, acıma anlamı katar. Örnekler Anneciğimi çok özledim. Sevgi Hayvancağız açlıktan öldü. Acıma Uyarı Küçültme eki ile türetilmiş bazı adlar küçültme anlamını tamamen yitirmiştir Örnekler Mehmetçik, arpacık, gelincik, tatarcık Küçük bir sinek, bir hastalık, maymun­cuk Her kilidi açacak şekilde bilgi yapılmış bir alet, yılancık Bir hastalık. Uyarı "-cik, -cek, -ceğiz" yapım ekleriyle, adlara "küçültme, sevgi, acıma" gibi anlamlar ka­tılabilir. 1. -cık Şu denizin ortasındaki adacığı küçük adayı görüyor musun? 2. –cağız Çocukcağız, küçük çocuk soğukta dışarıda kalmış. 3. –ce Büyükçe biraz büyük bir salona girdi. 4. –msi Mavimsi maviye yakın bir elbise giydi. 5. –mtrak Elmanın ekşimtırak ekşi gibi bir tadı vardı. İSİM ÇEŞİTLERİ, AD ÇEŞİTLERİ, ÖZELLİKLERİ ÖZET ANLATIM Canlı, cansız bütün varlıkları ve kavramları karşılayan, onları ifade etmemizi sağlayan kelimelerdir. Kavramları, varlıkları tanıyabilmemiz, tanıtabilmemiz ve onları birbirlerinden ayırabilmemiz için isimlere ihtiyacımız vardır. A. NİTELİKLERİNE, OLUŞLARINA GÖRE İSİMLER 1. Somut İsimler Altta resimdeki beş duyu organımızdan herhangi bir tanesiyle birden fazla da olabilir, önemli olan en az bir duyu organı ile algılayabildiğimiz, yani elle tutup gözle görebildiğimiz, koklayıp tadabildiğimiz ve duyabildiğimiz varlıkları karşılayan isimler “somut” isimlerdir. Örnek sıcak, kuru dokunmayla, ağaç, mavi, televizyon görmeyle; ses, patırtı işitmeyle; koku, parfüm koklamayla; tatlı, ekşi tatmayla algılanabilir. Somut İsimlere Örnekler Duman, toprak, rüzgar, hava, göl, ışık, ev, kalem, sarı, soğuk, yağmur, gürültü, karanlık, çiçek, acı, armut, taş, sinir organ vs. 2. Soyut İsimler Beş duyu organından biriyle algılayamadığımız, var olduklarını hislerimizle ve düşünce yoluyla bildiğimiz kavramları karşılayan isimlere “soyut” isim denir. Soyut kavramlar ancak hisler ve duygularımızla algılanabilir. Örnek Aşk, sevgi, özlem, kaygı, öfke, adalet, mutluluk, insanlık, sinirli, bilgi, günah, kötülük, keder, sevinç, rüya, acımak, umut, anlayış, saygı, cesaret vs. bu kelimelerin hiç biri duyu organıyla tespit edilebilecek nesneler değildirler. Soyutlaştırma / Somutlaştırma Soyut ve somut isimlerde asıl dikkat edilmesi gereken şey; bu sözcüklerin cümle içinde kazandıkları anlamlarıdır. Tek başına somut anlamda olan bir sözcük cümle içinde soyut anlamıyla kullanılabilir; ya da tam tersi soyut olan bir sözcük cümle içinde somut anlamda kullanılabilir. Yani somut olan varlığı “soyutlaştırma” ya da soyut olan kavramı “somutlaştırma” yapılabilir. Soyutlamaya Örnek Seni bütün gün soğukta beklediğim için hasta oldum. Somut isim “Soğuk” sözcüğü tek başına somut anlamlıdır. Soğuk olan havayı dokunma duyusuyla algılayabildiğimiz için bu cümlede somut anlamıyla kullanışmıştır. Bu soğuklukla kimseyle yakınlık kuramayacağını ona söylemiştim. Soyutlaştırılmış isim Bu cümlede soğuk olan hava, su ya da her hangi bir nesnenin soğukluğu değil, insanın diğer insanlara yakınlık kurmamasını ifade eden bir tavrıdır. Yani sözcük somutken soyut yapılmış “soyutlaştırılmıştır”. Yufka kalbi ile yapılanlara daha fazla dayanamadı. Bu cümlede yufka sözcüğü olaylardan çok çabuk etkilenme anlamında kullanılmıştır. Yani yufka somutken cümle içinde soyut anlam kazandırılmıştır. Gitarı çok daha kolay öğrenebilmenin bir yolu olmalı. Yol kelimesi somut anlamlı sözcükken bu cümlede “yöntem” anlamında kullanıldığından soyutlaşmıştır Somutlamaya Örnek Sadece biraz mutluluk için çoğu şeye razı olabilirdi. Soyut isim Mutluluk, duyu organlarımızla algılayamadığım soyut bir kavramdır. Bu cümlede soyut anlamıyla kullanılmıştır. Valizine katladığı bir kaç parça mutluluk ile düştü memleket yoluna. Somutlaştırılmış isim Bu cümlede soyut olan “mutluluk” kelimesi valize katlanıp konulmuş elbiseye benzetilerek somutlaştırılmıştır. Ben güzele güzel demem güzel benim olmayınca. Somutlaştırma = İnsan kastedilerek somutlaştırma yapılmıştır Kanadı kırık bir aşk ile sevda dağlarına tırmanabilir misin? Somutlaştırma = Aşk, kuşa benzetilerek somutlaştırma yapılmıştır. Gözünün önündeki film karesi hayatı boyunca aklından çıkmayacaktır. Somutlaştırma = Hayatın belirli bir anı dönemi, üzerine kayıt yapılan bir nesneye benzetilerek somutlaştırma yapılmıştır. Bunu yapmaya yürek ister, bu her babayiğidin harcı değil. Somutlaştırma = Somut olan yürek kelimesi, cümlede soyut olan “cesaret” anlamında kullanıldığından somutlaştırma yapılmıştır. Türkçemizde çok önemli bir yeri olan deyimlerimizin hemen hepsi bu somutlaştırma yolu ile meydana getirilmiştir. B. VERİLİŞLERİNE GÖRE İSİMLER 1. Özel İsimler Tek olan, diğer varlıklar içinde tam bir benzeri bulunmayan varlıklara verilen isimler “özel” isimlerdir. Aslında bir türün içinde olup sonradan isim verilen ve verileni özelleştiren takılmış isimlerdir de denilebilir. Özel isimler genel olarak nelere verilir aşağıda bunu inceleyelim a. İnsan isim ve soy isimleri Büşra, Harun, İlknur, Ramazan, Yeter, Özlem, Bahri, Mustafa, Nazım Hikmet, Yavuz Bülent Bakiler b. Kurum, kuruluş, dernek, üniversite isimleri Mimar Sinan Lisesi, Kıbrıs Türk Kültür Derneği, Türk Tarih Kurumu, Kırıkkale Üniversitesi, Kırşehir Valiliği, Yenimahalle İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü c. Millet, ümmet, din, mezhep isimleri Türk, Azeri, Almanlar, Çeçen, Ruslar Müslüman, Hristiyan, Yahudi, Musevi… İslamiyet, Hristiyanlık, Yahudilik, Musevilik… Hanefi, Şafii, Alevi… d. Dil isimleri Türkçe, İngilizce, Fransızca, Özbekçe, Tibetçe… e. Kıta isimleri Afrika, Asya, Amerika, Antarktika, Okyanusya, Avustralya, Avrupa f. Ülke ve bölge isimleri Türkiye, Lübnan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Afganistan… Güney Amerika, Doğu Trakya, Güney Yemen, Batı Avrupa, İç Anadolu Bölgesi, Ege Bölgesi, Karadeniz Bölgesi… g. İl, ilçe, mahalle, bulvar, cadde, sokak isimleri Kırşehir, Tokat, Amasra, Boztepe, Yenimahalle, Keçiören, Atatürk Bulvarı, İvedik Caddesi, Nigar Sokak… h. Deniz, okyanus, göl, akarsu, boğaz ve geçit isimleri Karadeniz, Akdeniz, Marmara Denizi, Hint Okyanuss, Atlas Okyanusu, Tuz Gölü, Hazar Denizi, Abant Gölü, Kızılırmak, Yeşilırmak, Çanakkale Boğazı, Zigana Geçidi, Süveyş Kanalı… ı. Dağ, tepe, ova, yayla isimleri Uludağ, Mescit Dağı, Erciyes dağı, Everest Tepesi, Harran ovası, Konya Ovası… i. Yıldız ve gezegen ve adları Uranüs, Mars, Jüpiter, Venüs, Büyükayı… j. Kitap, gazete, dergi, eser isimleri Milliyet gazetesi, Sabah gazetesi; Nokta dergisi, Aksiyon dergisi; Türk Dili dergisi; Çalıkuşu, Araba Sevdası… k. Hayvanlara ve varlıklara takılan özel isimler Karabaş, Pamuk, Maviş, Tekir, Boncuk, Oyuncağım Tomtom… 2. Cins İsimler Aynı cinsten birçok varlığın ortak olan ismine “cins” isim denir. Bu isimlerin varlıkları tek nesne ile sınırlı değildir. Cins isimlerde kelime ile nesne arasında herkes tarafından bilinen gerçek bir bağlantı vardır. Örneğin “göz” denildiğinde bilgi bir organ ismi olduğu herkesçe bilinir. “şehir” kelimesi dünyada olan bütün şehirlerin cins ismiyken, memleketinizi ifade ederken söylediğiniz “Kırşehir, İstanbul” vs kelimeleri özel isimdir. Cins isimleri örnekleriyle sıralarsak a. Organ/uzuv isimleri bel, kol, beyin, kalp, göz… b. Akrabalık isimleri anne, baba, kardeş, amca, babaanne, enişte, dayı… c. Araç/eşya/enstrüman isimleri kanepe, kulaklık, çatal, tablo, gitar, saz… d. Hayvan/bitki/çiçek isimleri köpek, şahin, aslan, fındık, vişne, biber, papatya, karanfil… e. Kavramlar hüzün, kaygı, akıl, ümit… sahibi isimleri öğretmenlik, öğretmen, mühendislik, mühendis, memur, futbolcu, spiker… g. Giyecek isimleri gömlek, palto, ceket, etek, şapka, eldiven, smokin… h. Yiyecek/İçecek isimleri barbunya, mıhlama, menemen, ekmek, lahmacun, meşrubat, su, gazoz … ı. Sayı isimleri üç, iki yüz, altı, yedi bin… i. Renk isimleri mavi, yeşil, turuncu, kırmızı… j. Zaman isimleri salise, saniye, dakika, saat, gün, ay, yıl, yüz yıl, asır… k. Soru Kelimeleri neden, niçin, kim, nereden, hangi, kaç, kaçıncı… C. SAYILARINA GÖRE İSİMLER 1. Tekil İsimler Sayısal anlamda tek olan, çoğul takısı -ler, -lar almamış adlardır. Örnekler gazete, balık, roman…. 2. Çoğul İsimler Sayısal anlamda birden fazla olan, çoğul takısı -ler, -lar almış adlardır. Çoğul anlamı bu ekler ile sağlanır. Örnekler gazeteler, balıklar, romanlar… Not Çoğul eki -lar, -ler, adlara çoğul anlamı dışında anlamlar da katar Örnekler Eliflere yarın gideceğiz. aile Bu savaşı Osmanlılar kazandı. soy Ülkemiz Almanlar ile işbirliği yaptı. millet Daha çok Neşet Ertaşlar, Hacı Taşanlar yetiştirmeliyiz. gibi olanlar Rusyalarda az gezmedik. abartma Ahmet Beyler henüz işe gelmedi mi? saygı Sabahları kahvaltı yapmadan çıkmam. genellikle 3. Topluluk İsimleri Biçimce tekil, anlamca çoğul isimlerdir. Yani “-ler, -lar” çoğul eki almadığı halde anlam olarak birden fazla varlığı ifade eden isimler ” topluluk” isimleridir. Topluluk isimleri bir nevi parçaların birleşmesinden oluşan “bütün”ü ifade eder. Örnekler ordu, sürü, çete, alay, bölük, takım, ekip, demet, düzine, ulus, meclis, cemaat…. Asker = Tekil İsim Askerler = Çoğul İsim Ordu = Topluluk İsmi Ağaç = Tekil İsim Ağaçlar = Çoğul İsim Orman= Topluluk İsmi Vekil = Tekil İsim Vekiller = Çoğul İsim Meclis = Topluluk İsmi Futbolcu = Tekil İsim Futbolcular = Çoğul İsim Takım= Topluluk İsmi Not Topluluk isimleri de çokluk eki alabilir. Aynı topluluktan birden fazla olduğu ifade edilmiş olur. Örnekler Ordular, ormanlar, takımlar… Not Bazı isimler cümle içinde bazen tekil bazen de topluluk anlamıyla kullanılabilir Örnekler Sınıfı boyamak için herkes seferber olmuştu. Tekil isim Bizim sınıf bu hafta bütün öğretmenlerinden takdir topladı. Topluluk ismi “TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR” SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN >>>TIKLAYIN>>TIKLAYIN>>TIKLAYINYorumu şahane bir site burayı sevdimm ->Yazan Buse. Er 8. **Yorum** ->Yorumu SIZIN SAYENIZDE YÜKSEK BIR NOT ALDIM SIZE TESSEKÜR EDIYORUM... ->Yazan sıla 7. **Yorum** ->Yorumu valla bu site çok süper .Bu siteyi kuran herkimse Allah razi olsun tüm ödevlerimi bu siteden mugladan sevgiler.... ->Yazan kara48500.. 6. **Yorum** ->Yorumu çok güzel bir site. kurucularına çok teşekkür ederim başarılarınızın devamını dilerim. ->Yazan Tuncay. 5. **Yorum** ->Yorumu ilk defa böyle bi site buldum gerçekten çok beğendim yapanların eline sağlık. ->Yazan efe . 4. **Yorum** ->Yorumu ya valla çok güzel bisi yapmışınız. Çok yararlı şeyler bunlar çok sagolun ->Yazan rabia.. 3. **Yorum** ->Yorumu Çok ii bilgiler var teşekkür ederim. Çok süper... Ya bu siteyi kurandan Allah razı olsun ..... süperrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr. Çok iyiydi. isime yaradı. Her kimse bu sayfayı kurduğu için teşekkür ederim ->Yazan pınar.. 2. **Yorum** ->Yorumu çok güzel site canım ben hep her konuda bu siteyi kullanıyorum özellikle kullanıcı olmak zorunlu değil ve indirmek gerekmiyor ->Yazan ESRA.. 1. **Yorum** ->Yorumu Burada muhteşem bilgiler var hepsi birbirinden güzel size de tavsiyeederim. ->Yazan Hasan Öğüt. >>>YORUM YAZ<<< Edat İlgeç Nedir?Edat Nedir ?Edatlar, tek başlarına bir anlam taşımayan, fakat cümle içinde anlam kazanan, sözcükler arasında çeşitli anlam ilgileri kuran sözcüklerdir. Genellikle bağlaçlar ile karıştırılabilen edatlar; bağlaçların aksine, cümledeki unsurları birbirine bağlamaz, onlarla anlam ilişkisi kurarlar. Şimdi dilimizde en sık kullanılan edatların hangileri olduğunu, cümleye kattıkları anlamları, karıştırılabilen bazı durumları ve özelliklerini ancak, sadece, sade, tek, biriçin, diye, üzerekadar, denligibiiledeğilAyrılma/Uzaklaşma Hâl eki ile kalıplaşmış olanlar-den başka-den beri-den dolayı-den ötürü-den sonra-den önce-den evvelYönelme/Yaklaşma Hâl eki ile kalıplaşmış olanlar-e dair-e doğru-e değin-e dek-e göre-e kadar-e karşın-e rağmenEdatların Cümleye Kattığı Anlamlar “yalnız, ancak, sadece, tek, bir”CÜMLEYE KATTIĞI ANLAMLAR Hayatı boyunca yalnız ailesi için çabaladı. sadeceYüreğim sadece senin için atıyor. bir tek, sadeceBu yoğunlukta ancak iki bardak çay içebiliyorum. en fazlaBarajlardaki su ancak bir sene yeter. en fazlaSeni ancak ben mutlu edebilirim. sadeceDaha çok işimiz var, yola gece ancak çıkarız. ihtimalMüzik konusunda bir onu örnek alırım. sadeceBalkonu çiçeklerle donatan tek bizdik. sadeceKARIŞTIRILABİLEN DURUMLAR NOT Yalnız ve ancak edatını diğer sözcük türleri ile karıştırmamak gerekir. Bu sözcüklerin edat olup olmadığını anlayabilmek için yalnız veya ancak sözcükleri yerine “sadece” kelimesi getirilmelidir. Cümlenin anlamında bir bozulma olmazsa bu sözcükler edattır veya ancak kelimeleri yerine “ama, fakat” getirilebiliyorsa bu sözcükler edat değil bağlaç olur. Yalnız sözcüğü eğer bir ismi niteliyorsa sıfat, bir fiili veya fiilimsileri niteliyorsa zarf olarak görev kadar yalnız onu görmeye geldim. Sadece = Edatİstanbul’a kadar geldim; yalnız sen görüşmek istemedin. Ama, fakat = Bağlaçİstanbul’a kadar yalnız geldim. Nasıl geldim? Yalnız = Zarfİstanbul’a yalnız bir hayat sürmeye geldim. Nasıl hayat? Yalnız = SıfatNOT “Bir ve tek” kelimeleri de sıfat ve zarf görevlerinde kullanılabilir. Bunlar da “sadece” anlamını taşıdıkları takdirde edat tek onunla giderim. Sadece = EdatTek kişilik odada kalmak istediğini söyledi. SıfatGece vakti sokağa tek çıkmaktan korkmuyordu. Fiilimsiyi niteleyen zarfBir saatte iki kilometre yol alamadık. SıfatYaptıklarını bir bir söyledi. Nasıl söyledi? Bir bir = zarf “için, üzere, diye”CÜMLEYE KATTIĞI ANLAMLAR Bu edatlar cümlede -“amaç, maksat, koşul-şart, neden, özgüleme, görelik, karşılık, hakkında, gibilik” anlamlarını kazanabilmek için başka işler yapmaya başladı. amaçOkumak için gittiği şehirden hemen sıkılmıştı. maksatFinale çıkabilmen için şarkıyı çok güzel söylemelisin. koşul-şartAnnesini ziyarete gidemediği için kendini kötü hissediyordu. neden, sebepBu ayakkabıyı babam için aldım özgülemeSenin için her şeye katlanırım. uğrunaSenin için her şey çocuk oyuncağı zaten. görelikOnun için pek iyi şeyler söylemediler? hakkındaBu ev için ne kadar kira ödüyorsun? eve karşılıkFaturaları yatırmak üzere bankaya gidiyorum. amaç, içinArabayı haftaya getirmek üzere kiralayabilirsin. koşul-şartYemeği hazırlayın, misafirler gelmek üzere. zamansal yakınlıkAnlaştığımız üzere kimse ses çıkarmayacak. gibilikSınavı kazanayım diye çok yoğun çalışıyorum. amaçKar yağıyor diye sobayı yaktı. nedenKARIŞTIRILABİLEN DURUMLARSenin için fesat! İsimİçinden bir şeyler geçiriyordu. İsimİçin için kan ağlıyorum. Nasıl ağlıyorum? İçin için = ZarfSenin için bu dünyanın ipini çekerim. Edat “ile”CÜMLEYE KATTIĞI ANLAMLARCümlede “neden, araç, beraberlik, alet, zaman” anlamları kurar.“i” sesi düşerek “-le, -la” şeklinde sözcükle birleşik şekilde de temizliğiyle kendinden geçti. nedenÖzel arabası ile Kırşehir’e kadar yol aldı. araçOnunla Sezen Aksu konserine gittim. beraberlikTabloyu duvara çivi ile asabilirsin. aletYazla birlikte havuzlar da doldu taştı. zamanKARIŞTIRILABİLEN DURUMLARNot Edat olan “ile” ve bağlaç olan “ile”yi karıştırmamak gerekir. Cümledeki ile kelimesinin yerine “ve” getirdiğinizde anlamda bozulma olmuyorsa ile kelimesi bağlaç; getiremiyorsanız, bozulma oluyorsa ile edebiyat onun vazgeçilmezleriydi. müzik ve edebiyat = BağlaçMüzik ile ruhunu dinlendirebiliyordu. Edat “kadar, -e kadar, denli”Kadar edatı, sözcük halinde veya –e yönelme hali eki almış kelimelerle birlikte edatı ile aynı anlamda ve görevde olan “denli” kelimesi de KATTIĞI ANLAMLAR Bu edatlar cümleye “eşitlik, karşılaştırma, benzerlik, ölçü yaklaşıklık,” anlamları de senin kadar gitar çalabiliyorum. eşitlikMelekler kadar güzelsin. benzerlikÜç kilo kadar su içmelisin. ölçü, aşağı yukarıİki güne kadar haber verecekler. yaklaşıklıkGitmeseydin belki midem ağrımazdı bu denli… ölçü, kadarKARIŞTIRILABİLEN DURUMLARKadar edatı yanındaki kelimeyle birlikte kullanıldığında isim, sıfat ya da zarf öbeği oluşturur. Bu durumda cümlede yine edat görevindedir; fakat öbekleştiği kelime ile beraberken isim, sıfat veya zarf olarak kadar dinlendik. zarfGüneş kadar yakıcılığı var. sıfatBen ondan bu kadarını beklemiyordum. isimİsim tamlamalarında tamlanan olarak görev bu kadarı da fazla. tamlanan görevindedir. “gibi”CÜMLEYE KATTIĞI ANLAMLAR Gibi edatı cümleye eşitlik ve benzetme anlamları gibi güzel yemekler yapabiliyordu. eşitlikZeytin gibi simsiyah gözleri vardı. benzerlikNOT “-ce, -imsi, -cesine, -cileyin” ekleri “gibi” edatı anlamını veren davranma çocuk gibiKadifemsi bir kumaş aldım kadife gibiUçarcasına gitmelisin uçar gibiSencileyin güzele bencileyin yar gerek. Senin gibi, benim gibi “-den dolayı, -den ötürü”CÜMLEYE KATTIĞI ANLAMLAR Bu edatlar –den, -dan ayrılma hal ekiyle birlikte kullanılarak cümlede neden-sebep anlamı eğrilikten dolayı rahatça nefes sevmediğinden ötürü her gün “-den” hal eki tek başına sebep anlamı taşıyabildiği için, dolayı veya ötürü kelimesi ile birlikte kullanılması anlatım bozukluğu olarak değerlendirilir. Sebep anlamı sağlamak için sadece “-den” hal eki kullanılması sevdiği arkadaşı uzaklarda olduğundan dolayı kendini çok yalnız geç kaldığından dolayı babası ile tartıştılar. “-e doğru”CÜMLEYE KATTIĞI ANLAMLAR -a, -e yönelme hal ekiyle birlikte kullanılarak cümlede yön-yer anlamı doğru koşar adımlarla geldi. YönAldığı hediyeyi masaya doğru fırlattı. YerKARIŞTIRILABİLEN DURUMLAREdat olan “doğru” kelimesi ile isim, sıfat veya zarf olabilen “doğru” kelimelerini karıştırmamak söylemediği gözlerinden okunuyordu. isimDoğru eşi seçmek için uzun yıllar harcadı. sıfatDoğru yürümediğin için elendin. fiilimsiyi niteleyen zarfEdatların Özellikleri1-Bir edat, bir adla öbekleşerek sıfat ya da zarf görevi gibi delikanlı, baksanıza…İsim edat Sıfat öbeği2-Edatlar iyelik eki aldıklarında ad gibi kadarını herkes gibisini tek başlarına ya da başka sözcüklerle öbekleşerek nesne, tümleç, yüklem göreviyle kadarını beklemiyorduk. Belirtili NesneYaşlı kadın çocuk gibi ağlıyordu Zarf TümleciDenize bakan evler gibiydik seninle. Yüklemİçin, çoğu kez neden-sonuç ilgisi kurar. Özne4-Edatlar cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında daralma veya bozulma meydana gelir. Bağlaçlardan ayrılan önemli bir özelliği budur. Bağlaçlar cümleden çıkarıldığında anlamda bozulma meydana gelmeyen isim tamlamasında tamlama unsurundan biri kadarını kimse görmemiştir. Tamlanan6-“Yalnız, ancak, karşı” gibi bazı edatlar başka sözcük türleri olarak da kullanılabilirler. Bu sözcüklerin türünü belirlemek için cümlede kazandıkları anlamlara bakmak kitap yalnız bende var. EdatYıllardan beri yalnız yaşıyor. ZarfGelsin; yalnız kardeşini getirmesin. Bağlaçİşimiz sabaha ancak biter. ZarfKarşı kaldırımda bekliyordum. SıfatEdat ve bağlaç konuları, mantığın yanında biraz da ezber gerektiren konulardır. Bu yüzden bol soru çözümü ve örnek metin tahlilleri yaparak zihninize bunları rahatça kazıyabilirsiniz. Ayıca sitemizde bulunan bağlaçlar konusuna da göz atmanızı tavsiye ederiz. İyi çalışmalar. “Ünlemlerin cümleye kattığı anlamlar” ile ilgili bilgiler aşağıda cümleye kattığı anlamlar şaşırma, usanma, beğenme, korku, sinirlenme, özlem, seslenme, pişmanlık, uyarı, acıma, sevinç, üzüntü gibi anlamlardır. Ünlemlerin cümleye kattığı anlamı bulmak için cümleyi güzelce okuyup anlamalıyız. Sonra o cümlede ünlem olan sözcük cümleye nasıl bir anlam katmış, buna dikkat etmeliyiz. Aşağıda ünlem cümleleri ve anlamları verilmiştir. Aa! Sen de mi buradaydın? Şaşırma anlamı Off! Şu sınavlar ne zaman bitecek? Bıkma usanma anlamı Ah, nerde o çocukluğumun mutlu ve güzel günleri! Özlem anlamı Ey ahali! Toplanın bakalım size bir şey diyeceğim. Seslenme anlamı Vah vah, sen bu havada ne kadar üşüdün böyle! Acıma anlamı Oh be, sonunda istediğim ayakkabıyı alabildik! Sevinç, mutluluk anlamı Sakın ha, bir daha soru çözerken bu hataya düşme! Uyarı, ikaz anlamı Eyvah, telefonum okulda kalmış! Üzülme anlamı Tüh, öğretmenin anlattığı konuyu iyi dinleseydim! Pişmanlık anlamı Vah vah, hayvancağız kaybolmuş! Acıma, üzülme anlamı Eee, sen de fazla oldun artık! Sinirlenme, kızma anlamı Dur! Buradan daha ileriye gidemezsin. Seslenme anlamı Ne kadar güzel! Beğenme anlamı Ey Türk Gençliği! Seslenme anlamı Eyvah, köpek buraya doğru geliyor! Korku anlamı Off! Yeter artık sıkıldım bu konuşmalarınızdan. Bıkma anlamı Hey arkadaşım, bakar mısın? Seslenme anlamı Efendiler! Burada bir milletin istikbali için toplanmış bulunuyoruz. Seslenme anlamı

çoğul ekinin cümleye kattığı anlamlar